Taksi şoförleri ve CEO’lar

O yıllarda taksi şoförleri henüz interneti bilmiyorlardı.

1998’li yıllarda Superonline ve Turk.net internet piyasasını sürüklüyorlardı. İlk internet televizyon reklâmlarını aynı yıllarda seyrettik. Beklentiler her yeni hareketle geometrik olarak artıyordu. Büyük holdinglerin ilgileri internet piyasasına yabancı dergilerin etkisiyle de çekilmişti. Yeni iş modelleri ve elektronik ticaret şirketleri ardı ardına kurulmaya başlamıştı. Eski ekonominin devleri bu yeni oyun alanına girmek istiyorlardı, ancak rakamlar oldukça düşüktü. Yüz bin dolarla yatırım yapmak onlar için küçüktü piyasa daha büyük olmalıydı bu bakımdan masaya oldukça büyük rakamlar sürmeye başladılar. 1997’lerden 2000’lerin başına kadar bu eğilim artarak sürdü.

O günler artık tarih oldu, elektronik ticaret derslerinin ilk saatlerinde anlatılıyor. İşte internetin Türkiye’de başlangıcı “kokoreç reklâmlarıyla” oldu diyorum. O günler ne ateşli günlerdi, İxir, Turk.net, Superonline, Vestelnet, Bnet, Okyanus, Zakki, Chivi, infoshop, veezygo hemen aklıma gelen bazı markalar. Yüksek Lisans’ta okuyan öğrencilerimin çoğu bunları duymamış oluyorlar. 2000’lerin başında İnternet Türkiye’de iş çevrelerinin gündeminde olmakla beraber erişim sayıları oldukça düşüktü. Oysa internet sitesi sahipleri birbirlerine bugün daha yeni ulaşılmış istatistiklerden bahsediyorlardı. Satış rakamları, karlılık almış başını gidiyordu. Her konuşmada açık arttırma usulü yeni gelirler, ziyaretçi sayıları ortaya konuyordu.

Infoshop.com.tr’yi hatırlarmısınız? O yıllarda kurulan ilk e-ticaret sitelerinden olan infoshop Şişli’de bir binanın ikinci katında her gün tek rakamlı siparişler alıyor. Ortakları siparişleri kendileri paketliyorlardı. İnternet’e erişimin düşük olmasının ana sebebi Türkiye’de erişime imkân veren bilgisayar sayısının düşük olmasıydı. Kısıtlı imkânlarına ve kendi öz sermayeleri ile küçük adımlarla büyüyen infoshop daha sonra bildiğiniz gibi Doğan Holding tarafından satın alındı ve Hepsiburada.com oldu. Bugün Hepsiburada’nın Genel müdürü Kaan Dönmez ile o günlerde tanışmıştık. Infoshop açılışını 2000 li yılların önemli bir teknoloji fuarında yapmak için gittiklerinde sitenin çöktüğünü ve fuarda kimseye siteyi gösteremediklerini bu sene bizlere neşe ile anlattı. Tabi o günlerde aynı olaya bu gözle bakmanın mümkün olamayacağını düşünüyorum. Bir hayal edin kısıtlı kaynaklarınızla fuarda stand kiralıyorsunuz, sitenizin açılışını yapacaksınız ve sunucu çöküyor.

Vestelnet küçük bir ekiple Türkiye’de internetin gelişmesi için cihazların ucuzlatılması gerektiğini düşünerek iş tarihimizde bir dönüm noktası olabilecek Veezy-go projesini 1999 yılının yaz ayında çıkarttığında bütün gözler onların üzerine dönmüştü. 36 ay vade ile satılan beklide ilk bilgisayar kampanyası olmuş ve evlere erişilebilir fiyatlarla kişisel bilgisayarların girmesini sağlamıştı. Bu elektronik ticaretin Türkiye’de ivmelenmesinde önemli bir basamak olmuştu.

Aynı yıllarda Power FM kendi açık arttırma sitesini kurmuş kendi medyasında Poweralsat.com’u duyuyordu. Gittigidiyor alan adı o yıllarda hizmete girmiş küçücük bir elektronik ticaret sitesi olarak ayakta durmaya çalışıyordu. Büyük şirketler bu alanda mangalda kül bırakmıyor, küçük girişimcileri devasa güçleri ile toplantılarda korkutuyorlardı. “Biz bir reklâm yaparız sizi yerle bir ederiz” “Sizin gücünüz nedir ki, yaptığınız şeyi bizim sitemiz geçer” anlamında birçok konuşma işbirliği toplantılarında geçebiliyordu. Aslında büyük şirketler iş hayatının temel kurallarını hep unutuyorlardı. Yaptığınız işe inanmak ve sabah her kalktığınızda işinize vereceğiniz enerjiyle uyanmak. Bu yıllarda kurulan girişimci gençler hep bu motivasyonla büyük şirketlerin pazarlarından pay aldılar.

Kariyer.net olmadan önce iş piyasasındaki ilanları geleneksel medya kontrol ediyordu. Sahibinden.com ve araba.com yokken ilanlar büyük oranda gazetelerde çıkıyordu. Gittigidiyor yepyeni bir pazar ortaya çıkardı. Yemeksepeti yokken telefonla ve broşürlerden yemek siparişi veriyorduk. Yemeksepeti acaba matbaaların işlerini düşürdü mü? Yonja.com, siberalem yokken insanlar birbirleri ile nasıl tanışıyorlardı? Ebebek.com bebek pazarında sıfırdan sadece internetin kaldıraç etkisini kullanarak büyük şirketlere rakip oldu.

2001’de kriz kapıyı çaldığında ve içeri girdiğinde şirketler kendi ana işlerine geri dönüp internetin oyun alanından geri çekildiler. İşte kriz birçok küçük girişimci için fırsat oldu. Çünkü hava kararmış ve tüm büyük çocuklar evlerine geri dönmüşlerdi. Mahalle sadece bu küçük çocuklara kalmıştı. Küçük genç girişimciler hava aydınlanana kadar mahallenin tüm noktalarını ele geçirmişlerdi. Kendi markalarını ortaya çıkarmışlardı. Sabah olduğunda büyük şirketler bu pazara tekrar geri döndüklerinde bu küçük şirketler öyle bir büyüklüğe ulaşmışlardı ki satın almaya elleri gitmiyordu. Kendilerine yediremiyorlardı. Biz sıfırdan kurarız sizi geçeriz dediler ama olmadı. Dünyanın en büyük internet devi gelip Gittigidiyor’a ortak oldu. Yabancı yatırımcıların radarında bu genç beyinler girmişti. Belki de anlamadıkları nokta yeni ekonomide sermaye yeterli bir değişken olmuyordu. İlk önce değişen kuralları öğrenmek gerekiyordu.

Gerçekten taksi şoförleri o yıllarda internetten bihaberdiler.