Arda Kutsal - Webrazzi.com 18 Aralık 2010 Etohum Kampı
Yer: İzmir Tarih: 18/12/2010 Konuşmacılar: Arda Kutsal Şirket: Webrazzi Konu: Webrazzi Arda Kutsal: Özel bir sunum hazırlamadım neden diyiceksiniz? Çünkü ben özel sunum hazırlamıyorum. Bunun da sebebi şu; ben bir konuya başlıyorum anlatmaya sonra anlattığım konulardan birtanesi çok ilgi çekiyor, sorular sorulmaya başlanıyor ben slaytların dördüncüsündeyken konuşma süresi dolmuş oluyor. O yüzden ben son 1,5 yıldır şöyle bir yöntem keşfettim, slayt mlayt yapma sadece bizim webrazzi summitte böyle bir 5 slayt birşey gösteriyorum ondaa sayı yazıyor zaten sadece onun için sunum hazırlamıyorum. Başlıyoruz bir yerden gidiyor. Anlatabileceğim baya birşey var aslında, anlatabileceğim baya birşey olduğu için bunu zaten anlatırım. Şunu söylemiyim dediğim birşeyde yok zaten ben kendiminkini değil milletinkini söylediğim için bir sıkıntıda olmuyor. Yani milletin sırlarını ifşa ediyorum o yüzden bir sorun kalmıyor oradada. O yüzden bugün birde şeyi görmek istedim profil ne? Ve ne duymak istiyor? Ne dinlemek isteniyor? Onu da görmek istedim. Gördüğüm kadarıyla grup satın alma dinlenmek isteniyor. En çok merak edilen o aslında herkes girişimci anladığım kadarıyla. Burak dedi ki yalnız çoğunluk webrazziyi bilmiyor haberin olsun dedi. Webrazzi yi bilenler kim ? Bilmeyen kim ? Bilmeyen var.. Baştan bilmiyor muydunuz ? Şuanda mı öğrendiniz ? Hala bilmiyorsunuz? Webrazzi özellikle 18-24 yaş arası gençlerini arkadaş bulmak için kullandıkları bir platform.(Gülüşmeler) 96 yılında açtık, insanlar burda hem arkadaş bulabiliyorlar hemde itiraflarda bulunabiliyorlar. İlk adı itiraf.com'du.. İzleyici: Fotoğrafa Like verebiliyor muyuz? Arda Kutsal: Fotoğrafa like var. İzleyici: Süper o zaman. Arda Kutsal: Şaka, webrazzi bir blog. Türkiye de ve Dünyadaki internet girişimlerini analiz ediyor. Bunlar hakkında haberler yapıyor. Günde aşağı, yukarı 25 kin kişiye ulaşıyor. Bunun yanında konferasnlar yapıyor, 2010 yılı içinde 10 tane konferansı vardı. Webrazzi gündem ve en son 3 kasımda yaptığımız webrazzi summit, böyle. Genelde Türkiye internet pazarındaki dedikoduları çoğunlukla webrazzi yazıyor. Birde webrazzi nin alt sitesi var dating.webrazzi.com orada dediğim gibi arkadaş bulma işini yapıyoruz.Webrazzi böyle birşey, genelde sektörü yakından takip edenler webrazziyi yakından takip ederler. Şimdi bugün baya bir arkadaşla sohbet ediyordum ve istanbul dan birlikte geldiğimiz arkadaşlarla konuşurken şöyle birşey söylediler. Ne kadar güzel birşey burada gerçekten bir ilgi var alaka var merak var dediler. Bende dedimki ben daha önce belli şehirlerde bulunmuştum bu şey oluyor yani sanırım İstanbul da bir delirme var ondan kaynaklanıyor. Genel de ben Ankaraya gittiğimdede, izmire geldiğimdede -ki ben yarı izmirli sayılırım burada izmirliler boldur diye tahmin ediyorum. Bende yarı izmirli sayılırım, anne tarafım olduğu gibi izmirli hayatım izmir de geçiyor heryaz çeşmedeyim beklerim. Genel de buralarda insanlar biraz daha yani işlerine bağlı kalabiliyorlar gördüğüm kadarıyla, İstanbul daki o çıldırma eğilimi pek fazla olmuyor. Ankaradada, izmirdede bilimum başka şehirlerdede biraz daha işe bağlılık benim gördüğüm birşey onun için aslında girişimciler için çok bulunmaz bir nimet. Ben hep gülerek konuşurum kameralar kafayı yerler beni yakalamaya çalışırlar bakın, hep böyle oluyor. Webrazzi Summit'i yaptık 3 kasımda, açılış konuşması benim ben böyle başladığım için daha ilk anları ya konferansın.. kameraman beni yaklayamadığı için sadece sunumu çekmiş ekran sabit duruyor orada. Benim gölgem geliyor önünden geçiyorum falan sonra bulmuş beni sonunda takılmış. Şimdi Türkiye de internet pazarı burada herkes bu kadar bulunabildiğine göre herkes buradaki fırsatın farkında tabi ki yani burada kalkıp bir daha vay acayip fırsat var çok çılgın bir pazarımız var diye aklına geliyor çünkü herkes burada ve internette fırsat olduğunu görüyorlar. Kaç internet kullanıcısı var Türkiye de? 20 milyondan az diyenler? 25 milyondan az diyenler ? 30 milyondan az diyenler? 30 milyondan fazla diyenler? Sayı 30 milyondan fazla bu arada. Türkiye de 30 milyondan fazla internet kullanıcıs var bunların 17-34 yaş arası olanların yüzdesi nedir sizce? % 50 den az diyenler? Yani benim şuanda verdiğim datalar bilimum şirketlerin sahip olduğu kullanıcı kitleleri, burada oluşan trafik aşağı yukarı Türkiye internet trafiğinin %10 u baz alınarak bir ortalama söyleyebiliyorum şuanda, kaynak olarak yok. Kullanıcı sayısı comScore verisi, Microsoft verisi vs. ComScore verisi ip sayıyor. İzleyici: Değişen ip'ler ? Arda Kutsal: info@comscrore.com oraya gönderiyorsunuz. ComScore un yaptığı analizlerde verdiği rakam şöyle aşağı yukarım tam ezberimde yok sayılar ama 15 yaş üzeri internet kafeler ve mobil cihazlar hariç galiba 22 milyon mu, 20 milyon mu öyle bir sayı veriyor. 15 Yaş altını da dahil ettiğiniz zaman, mobil cihazları da davet ettiğiniz zaman bu sayı aşağı/yukarı gene ezberimde yok ama 27, 28 milyon falan geliyor. Microsoft Türkiye bu sayısı 30 milyon diye telaffuz ediyor maalesef Türkiye de sayı eksiğimiz var. Yani bugün işte bzen dönem dönem biryerlerde birşeyler söyleniyor deniyor ki işte Türkiye de şu kadar geniş bant internet kullanıcısı var deniyor. 7,5 milyon deniyor 8 milyon oluyor falan filan bunlar söylenen rakamlar ama elle tutulur şu kadar kullanıcı var demek çok resmi kayıtlarda bulunan datalar değiller ama bizler bu dataların herbirini derlediğimizde 1-) Yurtdışından Türkiyeye girmek isteyen şirketlerin, birebir şirketlerden yani işte google, microsoft, Türktelekom, ttnet vs. Aldıkları verilere baktıklarında elimizde 30 milyon üzeri internet kullanıcısı olduğunu görüyoruz. Buradaki ölçüm kriteri ip, comScrore un kendi panelinden çıkarttığı tümevarım vs. vs. Sonuçta 30 milyondan fazla internet kullanıcısı var burada, 17 ve 34 yaş arası kitlenin biraz önce sorduğum soruyu tekrarlıyım ben 17-34 yaş arası kitle sizce % kaçıdır internet kullanıcısının ? %50 nin altı mıdır üstü müdür? %77 si aşağı yukarı 17-34 yaş arasında son derece genç bir Türk internet kullanıcı kitlesi var. Tabi ki dediğim gibi bu sayıların küsüratları farklı firmaların sunduğu farklı datalarda değişebilir. Bizim yaptığımız ortalamalarla, firmalardan aldığımız bilgilerle derlediğimiz sayılar bunlar çoğunlukla güvenebilirsiniz.. Yurtdışından Türkiyeye gelip yatırım yapmak isteyen şirketler bugüne kadar atıyorum Türkiyeye 100 tane şirket geldiyse 80 ine dataları büyük çoğunlukla webrazzi olarak biz veriyoruz o yüzden bunlarada güvenebilirsiniz. Böyle bir gerçeğimiz var. En çok merak edilen sürekli konuşulan e-ticaret ne kadar Türkiye de? Falan denir. Eticaret pazarı yani bu konuştuğumuz işte grup satın alma firmaları işte klasik eticaretler vs.ler bunun rakamı hakkında bilginiz var mı ? Yani ne kadardır sizce tahminen? 500 milyon dolardan azdır? İzleyici: 1,5 milyar dolar? Arda Kutsal: 1 milyar dolardan azdır diyenler eticaret pazarı Türkiye deki? Hepsini alıyoruz gittigidiyor,sahibinden, grup satın almalar, hepsiburada vs. 1 milyar dolardan aşağı mıdır yukarı mıdır? 1 milyar tl gibi bir sayı var burada genelde konuşulan, tahmin edilen özellikle altını çiziyorum sebebi şu çünkü BKM(Bankalar arası kart merkezi) sayılar paylaşıyor ancak bu sayıların içinde sanal postan geçen tüm datalar var yani uçak bileti, sigorta vs. vs. Yani farkındaysanız uçak bileti alırsınız ve o anda adam bilgisayar üzerinden sanal postan satın almayı yapar ve size biletinizi verir ya da sigorta şirketleri atıyorum aylık 1000 tane müşterisinin toplu yenilemesini vs. Ni işte bankanın posu üzerinden online olarak gönderirler ve yaptırırlar bunlar hariç çünkü bunları saydığınız zaman rakam 11 milyara falan geliyor yıllık. Ama bizim asıl anladığımız işte girdim siteye bir tane ürün aldım öbürüne gittim birtane birşey aldım falan gibi şeylerde burada aşağı yukarı 1 milyar gibi rakam konuşuluyor ancak artıyor, artarak devam ediyor. Aslında bunun artmasının ana sebeplerinden birtanesi de son yıllarda hayatımıza girmiş olan alternatif eticaret girişimleri. Nedir bunlar? Private shopping işte özel kulüpler, satın alma kulüpleri. Grup satın alma, grup alışveriş siteleri. Bu tip servislerin hayatımıza girmiş olması ve insanların kullanıyor olması kredi kartı kullanım alışkanlığını tetikledi bu birinci sebep tabi ki de. İki, çokta komplike bir sebebi yok çünkü bu bir doğal dönüşüm aslında yani Türkiye de internet ne zaman başladı?.. 96, 97 lerde başladı. Çizin üstünü öyle birşey kabul etmiyorum ben aslında bence 2000 lerde başladı çünkü 96-97 de evet internetim vardıda ne fart ettiki ? Yani ben Türkiye nin ilk internet grubundanım 96-97 deki bilgimin bana hiçbir yararı yok bana hayrı olan bilgim son 4-5 yıldır olan bilgim. Ne oluyor ? 2000 lede falan internet kullanmaya başlayan kitleyi göz önüne alırsanız aman geçiyor, yılla geçiyor genç nesil büyüyor iş sahibi oluyor vs. vs. Kredi kartı sahipliği artıyor ve haliyle interneti kullanan, bilen tanıyan bir kitle.. kredi kartı sahipliği işide olduğu zaman para harcamaya başlıyor bu bu kadar basit bir fonksiyon yani çokta komplike düşünmeye gerek yok. İki tane sebeper var 1-) kanallar arttı, alternatifler çoğaldı, örnekler arttı yani satın alan kitle artınca kulaktan kulağa artınca aa buradan aldım senden alsana birşey olmuyor bak kimse birşeyimi çalmadı sadece zehirlendim gibi şeyler oluyor. Öbür taraftan da zaten adam kendinden belli bir kıvama gelmiş interneti biliyor ya alıyım bende şuradan diyor ve alıyor şimdi bunların hepsi eticaret pazarını büyültmeye başladılar ve büyütmeye devam ediyorlar işte sürekli konuşulan kulaktan kulağa gezinilen herkesin birşeyler söylediği bir 2012 sayısı var. 2012 işte bunun dönümü olacak, patlama yaşanacak katılıyorum ama benim buna katılma sebebim çok net ufak bir hesap, her konuşmada aynısını anlatıyorum zaten. 2000 yılında 15 yaşında olan bir çocuğu düşünürsek eğer 2012 de bu çocuk 27 yaşında olacak 27 yaşına geldiğindede aşağı yukarı iş, güç sahibi en az 2-3 kredi kartı sahibi falan olan birisi olacak. Haliyle tabi ki 2000 yılın da 15 yaşında olup bunca yıldır internet haşır neşir olmuş bir adam yani hayrına o zamanlardada internetten alışveriş yapıyordur diye varsayıyorum onun için benim 2012 evet doğrudur dönüm olacak dememin sebebi tamamen bu yani bilimsel bir araştırmaya falan bağlı değil. Kısacası evet Türkiye internet pazarı büyüyor burada ticaret hacmi artıyor burada girişim yapmanın evet avantajları var ama tabi herşey bu kadarda toz pembe değil elbette yani emre söylemişti galiba 48 tane grup alışveriş onların sadece görebildiği. Yani ben sabahtan beri burada sadece 7 kişi falan bana sordu açalım mı diye? Sorulan soru adedine baktığımızdada 20-25 kişi soru sorduğunu düşünürsek parlak bir alan. Şimdi burada sayılar pek verilmek istenmiyor kusura bakmayın arkadaşlar yani ben bazı sayılar vericem yani yalanlayabilirsiniz. Şimdi görünen şey kadar kolay değil aslında bazı şeyler çünkü tamam çok iyi paralar kazanıyorlar hepsi. Ne kadar kazanıyorlar sizce? Çok heyecanlı bir yere geldik ay süper en önemli yerdeyiz şuanda. Yok tahmini söyliyicem canım birşey bildiğim yok sadece biz webrazzi de baya bir datayı sürekli takip ediyoruz hangi site kaç tane satıyor ne oluyor? Gibi şeyleri bol bol takip ediyoruz çünkü bunlar içinden enterasan veriler toplayabiliyoruz işte şirketlerin aldığı yatırımlardan nasıl haberimiz oluyor? Ticari sicil kayıtları düzenli olarak takip ediliyor bazı şirketlerin yani bir sermaye artımı, ortaklık falan geldiğinde haberiniz olabiliyor. Bu tür ajanlık işlerimizden dolayıda bazı şeyleri tahmin etme lüksümüz oluyor ya da kulağımıza kaynaklardan bilgiler geliyor vs. Şimdi, evet çok karlı iş yani burada ilk 5 şirkete bakıcak olursanız dönen paralar ciddi. Aylık sizce ortalama ilk 5 teki şirketler ne kadar para kazanıyordur grup satın alma işinde? İzleyici: 1 milyon lira Arda Kutsal: Liderler 1 milyon ciro yapıyordur diyor musunuz? Komisyondan bahsetmiyorum tüm para? Aylık 1 milyondan fazla diyenler?, 1 milyondan az diyenler? Ben anlamadım farkı ya(gülüşmeler) İzleyici: Bir kullancıya fatura kesiyor birde firmaya fatura kesiyor o zaman ciro azalıyor ya söylediğiniz 1 milyon firmaya kestiği zaman gerçekçi duruyor. Arda Kutsal: Abi sizi kim gönderdi? Abi niye bilimsel tartışıyoruz herşeyi? (Gülüşmeler) İzleyici: Belki mühendis olduğumu içindir. Arda Kutsal: Bende mühendisim ama zorlanıyorum. Ciro abi satış.. Ferrari 99 lira ya 1000 tane sattık kaç para etti? Size göre soruyorum soruyu.. Yaptığı indirimli ücret üzerinden yaptığı toplam satışı göz önüne alıcak olursak bu şirketler aylık ne kadar ciro yapıyorlardır? Ya da şöyle soralım Sanal postan ayda ne kadar para geçiriyorlar? Yalnız emre de rakamı söyliyim istiyor nasılsa resmi değil ya(Gülüşmeler). Arda söyledi alakası yok ama doğrudur yapıyoruzdur o kadar..(Gülüşmeler) Sanal postan ayda 1 milyondan az para geçiriyordur diyenler kimler? 1 milyondan çok diyenler? Değişken tabi ki bu şirketler aşağı yukarı iyilerden bahsediyorum 2-5 milyon arasında aylık para yapabiliyorlar.. Doğru mudur abi? Aşağı yukarı buralarda mıdır? İzleyici: En büyüğü 5 tir, ilk 5 tekilerden bence en küçüğü 1 milyonun altındadır. Arda Kutsal: Evet aşağı yukarı oranlar böyle, onaylamış olduk. Yorum yapmak isteyen grup satın alma ortağı, müdürü var mı ? Burağı göremiyorum şuanda?
Burak Büyükdemir: Tahmini sektör büyüklüğü mü ? Arda Kutsal: Yok ya aşağı yukarı ilkler, hepsini hesaplamak zaten çok komplike bir hesap olur. İzleyici: Yapıyım mı? Arda Kutsal: (Gülüşmeler) Bir dakika hangilerini ekliyiceksin ki? İzleyici: Şuanda bilinen 50 şirketi. Arda Kutsal: Emre nin bildiği mi bizim bildiğimiz mi? Valla sayıyı şuanda hesaplamamız zor ama bunlarla ilgili tahminler yazarız 2 gün sonra webrazzi ye birşeyler. Aşağı yukarı konuştuğumuz civarlarda paralar dönebiliyor. Zaten iyice hepimiz gaza geldik açıcağımız 2 taneyse 22 tane oldu(Gülüşmeler) O iş öyle yürümüyor, o işin öyle yürümemesinin sebebi aylık harcadıkları çok ciddi rakamları var hepsinin kar marjları aşağı yukarı komisyonlar bazında şirketine göre değişiyor tabi ki ama %10 ile %50 arası komisyon oranları var. Dünyada groupon %50 diyor gerçi bizim de Türkiye de o civarda olduğunu biliyorum onun dışında bilimum şirket 30-40 arasında alabiliyor 50 alanlar var. 10 alan var. Bazı deallar da çokta düşük sırf bağlamak için alınanlar var. Bunun yanında kadro büyüklükleri var işte biraz önce burak beyin bahsettiği gibi böyle biri çıktı sen anlatırken ben aynısını yaşadım ya Benim ki alakasızdı kimseye birşey bahsetmemiştim arkadaşımla yemeğe gitmiştim yan masada söylemiyim yani bu 5 inden biriydi yan masada böyle yaptı bizde baya dedikodu yaptık arkadaşla yani bu group buying işiyle ilgili abi sessiz konuş yandaki şunlardan dedi. Ondan sonra çok bekletti kızcağızı çünkü bizim işimiz uzadı öbür firmanın adamıda erken geldi biri orda oturuyor biri orada oturuyor ortada herif hala benle konuşuyor falan böyle garip bir hal oldu orada. Dedim ki yani hakkaten oha dedim yani sonuçta ciddi bir rekabet sözkonusu ve harcanan çok ciddi paralar var burada o janjanlı o ciddi rakamlarla satışa ulaşmak sonuçta burada ciddi maliyetleri var verdikleri reklam rakamalrı bir daha aynı numarayı yapmayalım kaç tahmin ediyorsunuz falan demiyelim de yani 100 bin dolardan aşağıya google da para harcayan yok öyle söyliyim ben size. Yani bu rakamlar çok daha fazla artabiliyor birkaç tanesini biliyorum arkadaş sohbetlerinde söylediler dile getirmiyorum istemezsiniz diye varsayıyorum arkadaşlar rakamların bazılarını. Söyliyim mi ? İzleyici: Söyleyin ya. Arda Kutsal: Abi şimdi niye bana atıyorsunuz kusuru kendini konuştuğunuzda söylemiyorsunuz ben söyleyince.. Evet abi mesela isim vermiyim hani birkaç tanesini biliyorum. Burada 3 kişi var abi napıcaz şimdi(Gülüşmeler) Burak böyle yapıyor; ben söylemedim demek ki diğerlerinden bahsediyor.(Gülüşmeler) Abi ayda 100 bin euro mu veren istersiniz, 200 bin euro mu veren istersiniz, Facebook'u falan katınca 400 bin dolar harcıyan mı isterseniz.. İzleyici: Yine çok büyük değil aslında 5 milyon lira diyorsunuz.. Arda Kutsal: Çalışan ekibi de var abi onların, kira da var ne oluyor? Benim kardeşim bana şöyle yapıyordu ya webrazzi de yana sponsor geliyordu webrazzi de bizim sponsorluklarımız var 125*125 sponsor kutuları vardı 1000 tl tanesi. Sponsor geliyor kardeşim beni arıyor aynı gün mesela örnek işte; Gittigidiyor sponsor olmuş... Böyle bir kardeşim var benim. Kardeşim böyleyse sektör ne yapsın yani ? Kısacası evet karlı bir iş büyük bir iş böyle bir maliyetleri var bu maliyetlere girmeden bu işi yapabilir misiniz? Evet yapabilirsiniz sabahleyin bir soru sorulmuştu erken saatlerde.. Niş lere odaklansak ne olur diye? Nişlere odaklanabilirsiniz tabiki de, nişlere odaklandığınızda daha az insan ihtiyacınız olabilir ama yine bir marketing yapıcaksınız bir süre sonra kitleneceksiniz. Sonuçta bu gruptaki şirketler şuan ne diyorlar size, biz bir reklam mecrasıyız çoğunlukla reklam mecrası gibi kendini pazarlamaya çalışıyor birçoğu. Şirketlerin mekanlara yaptıkları sunumlarda şöyle şeyler geçiyor işte müşteriye ulaştırıcaz sizi, tanıtımınıza destek oluyoruz sizde öyle böyle şey yapın müşteri size gelmiş olacak müşteri sizi tanıyacak falan filan daha çok reklam bazında onlar bir hitap var. Bu neden yapılıyor biliyor musunuz? Gerçi ben sabahleyin yorum yaparken burak mikrofonu verdiğininde söylemiştim ama tekrarlıyım onu official olsun. Çünkü bu iş bu şekliyle herkesin düşündüğü o yüzden fırsat sitesi veya grup alışveriş sitesi demek çok doğru değil. Çünkü fırsat veya grup alışveriş dediğiniz zaman bu iş bildiğiniz bir eticaret işi oluyor ama o şekilde kalırsa, bilmem kaç farklı şehirde bilmem kaç farklı ülkede bilmem kaç bin dealle bugün işi sürdürebilir veya ölçeklenebilir yapmanız mümkün değil. Bir süre sonra bunu mecbursunuz self servis bir hale çevirmeye yani insanların deallarına ekleyebildikleri bir platform durumundasınız yoksa işte sürekli aynı tempo birşey eklerseniz öbürü ekler o ona gider bir süre sonra deallar biter aynı şey dönmeye başlar yaratıcılık kullanmaya çalışırsınız işte yeni kavramlar doğmaya başlar. Kendi kendinize dealler üretmeye çalışırsınız enterasan işler yapmaya başlarsınız bu böyle sürer gider ama self servis modele çevirirseniz iş kendi kendine yürüyebilir hale gelir ve işte şuandaki örneklerde görüldüğü gibi satın alma potansiyelleri doğmaya başlar. Bu o yöne şuanda Türkiye de gidiyor mu ?Yani benim gördüğüm Türkiye de şuanda bir self servis model uygulama fikri yok. Olan var mı ? Groupon yaptı Amerika da o zaman yakındada gelecek buraya. Yani bunu yapmak zorunluluğu var çünkü yapmadığınız taktirde şey şansı yok ortada sadece eticaret genelinde kalmak hani tabi buda kötü birşey mi ? Değil ama o biraz önce bir life cycle konuşulmuştu ya o life cycle konusu burada bir süre sonra bir kısır döngü dönmeye başlayabilir yani farklı şeyler yaratmak gerekebilir. Bu işe girebilirsiniz demek istediğim o ama böyle gerçekler var tahmin edildiği kadar kolay değil bütün paranızı grup satın almaya yatırıpta sonra hüsranla bitmesin. Burak Büyükdemir: Forbes a kapak oldun ve aylık gelirini açıkladın. Bu konuda ne diyiceksin 50 bin kazanıyor musunuz ? Arda Kutsal: Ben 50 bin demedim, ben yıllık geliri mi söyledim onlar bölmüşler. Onu da yanlış bölmüşler. -ki ben yıllık tahminimizi söyledim onu da yanlış bölmüşler. Burak Büyükdemir: 2011 i yanlış bölmüşler. Arda Kutsal: Yok ya 2010 nun tahminini söylemiştim ama onu da yanlış bölmüşler. Kulağa hoş gelsin diye küsüratları atmışlar. İzleyici: Doğrusu neydi? Arda Kutsal: Gördünüz mü haberi? Burak Büyükdemir: Forbes a kapak olduğunu bilmiyorsunuz Arda nın yani? Arda Kutsal: Webrazziyi bilmeyenler kimdi? Evet ya ekim sayısı Forbes kapak yapmıştı sağolsunlar. Yüzüm kapalıydı iPad vardı ondan görmüşsünüzdür. Devrim Demirel: Şimdi Arda Kutsal hep etkinlikler yapıyor bizi çağırıyor geliyor gidiyoruz görüyoruz ama ilk kez konuşmacı olarak Arda yı bir yerde yakaladım. Takvimim uygundu ve gerçekten Arda yı dinliyim, inşAllah ta bir fırsat olur soru sorarım diye düşünmüştüm -ki geldi ya da gelicek. Şimdi bu fırsat sektörünün bu kadar konuşulması çok keyifli çok güzel ama tam ben onu soracakken sen kendin yanıtlamış oldun bu kadar group buying konuşmak zorunda değiliz diye. Şimdi tamam dünyada bir fenomen bir ekonomi yaratıldı gidiyor biz firs.at la bu işi crowl edip bütün fırsatları dikeyde sunan bir servisle inceliyoruz bir süredir. Küçük deneysel bir proje olmasına rağmen o sahada ne olup bittiğini çok iyi gözlemliyoruz şimdi söylediğin rakamlar konfirmede edildi işte burada 1 milyar dolarlık bir değerleme var aslında. Yani bu bütün 50 şirketin oluşturduğu değerleme büyüyen bir sektör olduğu düşünülürse 1 milyar dolarlık bir işten bahsediyoruz ki tabi ki basit birşey değil ve konuşulmalı. Ama ben Türkiye de internet girişimciliğini ve yatırımcılığını nın bu eksende giden birşey olmasından kişisel olarak rahatsızım. Çünkü groupon birçok dikeyin yanında başka bir dikey yaratmış durumda. Ama bizde para burada bununla kazanılıyor herkes bununla yatıyor bununla kalkıyor benim kişisel görüşüm bunun internet girişimciliği açısından herkes bunu konuşuyor yani bu sadece internet sektörünü anlayanlar değil. Bunu değiştirmek açısından bu mudur? Yani burada para kazanılıyorsa Arda bizim işimiz gücümüz fırsat siteleri mi olmalıdır? Gibi birşey sorucaktım. Nasıl bir ekosistem yaratıp internet girişimlerine, internetteki diğer ekonomilere nasıl bir fayda sağlayabilir? Burak Büyükdemir: Ekliyorum, mobili konuşalım ? Arda Kutsal: Evet oraya geliyordum zaten, grup satın alma çok konuşuluyor. Bana da sabahtan beri grup satın alma soruluyor şimdi benden o yüzden o girişi yapmak istedim. Sayılarıda paylaşmış olalım çünkü işin espirisi bir yana haliyle şirketlerin yetkilileri çok rahat bunları söyleyemezler bunların yayını yapılan bir yerde. Şimdi bu grup satın alma konusu şuanda çok popüler olan bir konu olduğu için yani bizde merak ediyoruz ve araştırıyoruz. Sürekli yazılar yazıyoruz, konuşuyoruz ama bence bunun dışında bir sürü potansiyel var. Ben kendim şahsen size fikrimi söyliyim; Bunu gaza getirmek için falan söylemiyorum. Ben kendim bunun için uğraşıyorum diye de söylüyorum. Ben şuanda adam gibi iPhone application'ı yaratan veya mobil işte android, nokia vs. Yani bir mobil uygulama şirketi bulursam yatırım yapmak istiyorum açık söylüyorum. Çünkü çok potansiyel görüyorum özellikle bu storelardan yapılan satışlar vs. Falan çok ciddi potansiyeli var 1. 2- lokasyon, yani bütün dünya şuanda grup satın almayı bir kenara bıraktı zaten adamlar para kazanıyor ve rekabet belirli bir ölçüde ilerliyor ama yani burada gerçekte bir lokasyon ve mobil dünya var ben kesinlikle o tarafa bakıyorum şuanda kendi adıma bakıyorum yani. Grup satın almayada bakıyorum ama mobilde çok ciddi fırsat görüyorum. Diğer taraftan daha arge gerektiren çok enterasan iş modelleri var yani mesela örnek cloud services Türkçesi bulut bilişim falan deniliyor. Çok ciddi potansiyel var ama çok komplike işler bunlar. Bugün ona girmek isteyen varsa sanmıyorum evde kendi kendime cloud computing altyapısı yazdım falan pek mümkün değil geliyor ya bunlarda fırsatlar var. Türkiye de bugün online proje yönetim uygulaması yok arkadaşlar yani burada online proje yönetim uygulaması kullanmak isteyenler varsa basecamp falan bakıyordur. Türkçe online kullanabilecek basit bir project management uygulaması yok. Personal finance konusunda kullanabilecek hiçbir uygulama yok yani banka entegrasyonu biliyorum dünyada mint var vs. Banka entegrasyonları var buna gerek yok ben bugün kendim kişisel atıyorum 5 yıl sonra şu kadar para biriktirmek istiyorum diyorum bu kadar para biriktirmem için benim şuanda ne yapmam lazımı ? Uğur(Uğur Özmen) hocam çok daha iyi bilir personal finance konusunda neden Türkiye de bir uygulama yok? Uğur Özmen: Amerika da en çok yaşam tarzı siteleri var. Türkiye de hiç yaşam tarzı sitesi yok. Özellikle cebinde para olan insanlar 40 yaşında ama burada ki arkadaşların hiçbiri 40 yaşında olmadığı için, onları ihtiyaç zannetikleri için o da yok yani ben bir yatırım yapıcak olsam zaten 40 yaş üstü yaşam tarzı sitesine yatırım yaparım çünkü para onlarda.
Arda Kutsal: Doğru aynen katılıyorum yani burada görmediğimiz çok sanal alanlar var. Yani işte bu konuştuğumuz yani bunun üstüne daha o kadar çok sayabiliriz ki. Sizlerinde vardır yabancı sitelerden kullandığınız, Türkiye de bulamadığınız birçok servis vardır. Burak Büyükdemir: Bir soru geliyor. Arda Kutsal: Ayrıca o kadar çok fazla eticaret vs. Konuşuyoruzki çok iyi para kazanan başka şirketleride pek fazla göz önüne alamıyoruz. Oyun işi bütün dünyada patlamış durumda bütün oyun şirketleri dünyada Türkler tarafından yönetiliyor arkadaşlar yani böyle bir gerçek var bugün bigpoint in top 5 ülke içerisinde sayısı söylemiyorlar ama yani 1-2 arasında Türkiye var yani. En aktif kullanıcı kitlesi Türkiye den. FarmVille in güncel sayıları aklımda yok ama 80 küsür milyonun 10 küsür milyonu Türk. Yani böyle bir yerden bahsediyoruz FarmVille da, sayı ezberimde yok o yüzden hatırlamıyorum hata yapmış olabilirim sonra yüzüme vurmayın ama yani böyle bir orandan bahsediyoruz bu bahsettiğim sayı 2 aylık bir sayıydı. Yani böyle şeylerden bahsediyoruz onun için burada çok başka alanlarda fırsatlar var, soru vardı bu arada. İzleyici: Merhabalar öncelikle ismim Mehmet Türker, şimdi Webrazziyle ilgili birşeyler sormak istiyorum konuyu biraz dağıtıyor olabilirim. Genel olarak girişimden bahsediyoruz bence sizin webrazzi olarak durumunuz aslında çok başarılı bir girişim. Şimdi en son sitenize baktığımda ödüllü bir durum var galiba herhalde ödül dağıtıcaksınız başarılı projelere bir süre sonra? Arda Kutsal: Geçen sene de yapmıştık bu senede yapıyoruz sadece belirlemek için yaptığımız birşey. Altınörümcek falan yapmıyoruz aslında sadece webrazzi kitlesine soruyoruz kimi beğendiniz diye. İzleyici: Webrazzi summit düzenliyorsunuz orada başka bir dünya var aslında. İki sene önce olmayan bir dünya. Başarısız eticaret projeleri vardı bundan 4-5 sene önce eticaret kitlesini küstürmüş başarısız eticaret projeleri yaşandı. Ama son 2 yıldır hatta 3 yıldır falan eticaret yeniden ciddi bir ivme kazandı ve biryerlere gidiyor bu group buying dahil, private shopping siteleri dahil. Artık işin boyutu biraz daha değişti private shopping te dikeye girmeye başladı bir ürün grubuna hitap eden. Webrazzi olarak hem siz bunları sentezliyorsunuz, haberleri filtreliyorsunuz, yayınlıyorsunuz. 500 lira katılım bedeli olan webrazzi summitler düzenliyorsunuz, ödüller veriyorsunuz. Sizin bence şimdi çok başarılı bir girişiminiz var. Başında da siz varsınız sizin amacınız bu boşluğu görme fikri nerden çıktı? Baktınız burada bunların hepsinin koordinasyonunu yapan bir haber sitesi yok biz böyle birşey yapalım hatta ödül verelim, konferans yapalım. Biz buranın nabzını mı tutalım dediniz yoksa bu fikir nereden geldi aklınıza? Ya da yurtdışında bir örneği mi vardı? Arda Kutsal: Şimdi Webrazzi nin hikayesini bilenler var diye söylemedim ama çok hızlı geçiyim o zaman. Ben webrazziyi açtığımda bir yatırım şirketinde çalışıyordum. Teknoloji yatırımlarının yönetiminden sorumluydum. O alandaki yatırımları yönetiyordum. O dönemde ben zaten yazıyordum birşeyler kendi bir tane blogum vardı ardakutsal.com üzerinde çalışan. Her telden yazıyordum ben buraya ama her telden. Arada internette yazıyorum çünkü alanım internet hertelden pazarlama yazıyorum, reklam yazıyorum. Ya baktım internet ilgili birşey yazıyorum çat o şirket arıyor diyor ki ya işte bizim aslında o özelliğimiz var siz görmemişsiniz falan diyor yani bu güzel dedim bir ilgi var o zamanlarda dedim ki ya ben bunu çekiyim buradan işler karışıyor yani internet yazıyorsun, kişisel birşey yazıyorsun falan bir tarafta ünvanın var bir şirkette yatırım yöneticisisin falan dedim ben bunu ayırım ve webrazziyi açtım. Kendi kendime ekip falan yok hala çalışıyordum biryerde. Başladı ilk yılın sonunda ben buraya artık reklam alıyım falan demeye başladım , reklam almaya başladım ondan sonrasındada yavaş yavaş bir ekibi olmya başladı hala çok büyük bir ekibi yok aslında. İzleyici: İsmi nasıl çıktı? Arda Kutsal: Valla hiç özel bir durumu yok evde gayet şort, tişört yaymışken ne olsun ne olsun diye düşünürken doludur dedim bir baktım boş çıktı çok şaşırdım hala da anlamıyorum sebebinin neden boş olduğunu. Ben isim güzel bulurum yani bu arada o da öyle çıktı. İzleyici: Paparazzi programları mı izliyordunuz? Arda Kutsal: Olabilir karım izliyor olabilir öyle prograları. Hayır ben seyrediyorum kabul ediyorum.(Gülüşmeler) Başladı işte yürüyor falan 1 sene sonra reklam almaya başladım, birkaç kişi bana yardım diye yazı yazmaya başladı dışarıdan. Belli bir ekip oluşmaya başladı sonra şirketin içine fulltime ekipler gelmeye başladı çok büyük bir ekip değiliz toplam 5 kişiyiz. Dışarıda işte San Fransico da bir tane yazarımız var, dışarıdan yine freelance çalıştığımız yazarlarımız var toplasanız sayı değişkendir ama 8-10 arası oynar toplam yaşadığımız ekosistem, freelanceler vs. Dahil. Burada son zamanlarda ya bir konferans.. Ben daha önce yapmıştım aslında konferans 2008 yılında yapmıştık aslında. TechCrunch avrupaya geliyordu Tehccrunch Europe turu yapıyordu bende o zamanlar webrazzi meetup yapıcaktım istanbulda çünkü ben san francisco da yaşayan 30 tane Türkle birlikte bir meetup yapmıştım o zamanlar Nokta A.Ş sponsoru olmuştu gene 2008 in nisanı falandı galiba. San francisco da 30 tane Türkü toplayıp onlara yemek vermiştik. İstanbulda yapalım dedik istanbuldada o zaman haziran ayında 2008 in techcrunch ın avrupa turu yaptığını duyunca dedimki ben böyle birşey yapıcam gelin birlikte yapalım sonra techcrunch webrazzi meet up diye 2008 de bir meet up yaptık, ücretsizdi. 450 kişi vardı Conrad oteldeydi. Yani ben ücretsiz olarak yeterince hizmet verdiği mi düşünüyorum uzun bir dönem boyunca. İyi bir paranın altına ben kendim girmiştim o zamanlar sonrasında 2009 da 1 tane gündem yaptık çünkü kriz vardı birazcık. 2010 dada gündem planını yaptık gündemlerden 9 tane yapıp aşağı yukarı ortalama 75 ile 100 lira arasıydı bilet fiyatları. 150 idi aslında ama erlybird var ve birde webrazzi summit o işte çok konuşulan ve ne kadar pahalı denen webrazzi summit diye 750 kişi vardı. 3 kasımda oldu, kısacası böyle. Bunlar olsa iyi olur işleriydi. Webrazzi nin hikayesini bitirmiş olduk. Soru alabilirim istediğiniz kadar? İzleyici: Sabah grup satın almalarla ilgili soruları yönelten size bendim ve niş bir alandan bahsetmiştim. Belki yeni birer koç sabancı olmayacaktık ama en azından niş alanları çok açık gördüğüm için bunlardan bahsetmiştim. Diğer sorum crenvo dan birazcık bahsetmenizi istiyorum. Aslında oradan kazandığınızı düşünüyorum. Arda Kutsal: Neyi? İzleyici: Meblağnızı (Gülüşmeler) Arda Kutsal: Crenvo danışmanlık şirketi, markalara danışmanlık yapıyoruz. Webrazzi crenvo nun altında çalışıyor. Webrazzi nin ayrı bir şirketi yok crenvo diye bir şirket var. İzleyici: Dışarıya şirketlerede iş yapıyor musunuz, markalara? Arda Kutsal: Danışmanlık şirketi, danışmanlık yapıyoruz. Crenvo da müşterilerimizi söylemiyoruz onun sebebide webrazzi zaten. Çünkü ondan sonra o bunların danışmanlık müşterisiydi o yüzden burada haberleri çıkmıştı, bununla uğraşacak mecalim yok olamazda. Etik çizgimiz çok netttir bizim danışmanlık müşterilerimizle yaptığımız sözleşmelerin bazılarında yani webrazzi de haber olacaksın anlamına gelmez diye madde var. Onun için o polemiklere girmemek için hiçbir müşterimizi söylemiyoruz ama Türkiye nin çok büyük şirketleriyle çalıştık hatta baya bir şirketle çalıştık diyebilirim. Bu danışmanlıklarda aslında çoğunlukla mentörlük gibi oluyor. Burada hani beni yolda görüp sorular soruyorlardı ya arkadaşlar yani aslında onun resmi halini varsayalım aşağı yukarı öyle şeyler. Strateji haritalarını çizebiliyoruz. Onun dışında yabancı şirketler Türkiyeye gelirken onları bir konumlandırma çalışması yapabiliyoruz vs. İzleyici: Cloud computing ten bahsettiniz açıkçası benide en çok heyecanlandıran internette potansiyel gördüğüm alan bir reklam ajansımız var 7 kişilik bir ekibiz hani benim bu konudaki ilgim şuanda faturalandırmamızı freshbookla müşteri database imizi betchbookla. Arda Kutsal: İşte örnek, Türkiye de yok çünkü di mi? İzleyici: Yok, etkinlik yönetimimizi eventbrightla ama sorum şu esasında bu servisleri ben gerçekten mutlu kullanıyorum ortalama 50 dolarla 100 dolar arası herbirine bir ücret ödüyorum ve hani hayatımı o kadar kolaylaştırıyor ki hiç canımı yakmayan bir rakam. Arda Kutsal: Başka birşey daha söyliyim mi sözünüzü kesiyorum. Bu tür işleri yapın diyorum ya özellikle aslında yani web tabanlı böyle işte freshbook gibi basecamp gibi vs. Işler çünkü şöyle bir gerçeği ben tespit etmiştim bir süre önce hatta bunu çoğu arkadaşıma söyledim. Girişimciler eğer hakkaten bir işe giriyorlarsa yani yeni bir iş yapacaklarsa para harcamak istiyorlar arkadaşlar. Kendinize dikkat edin bir proje başladığınız anda o gazı aldığınız anda hemen ya domainini alırsınız ya siz bir servis veriliyorsa 5-10 dolar verip onun servisini alırsınız çünkü o parayı verince insan şey oluyor; İşte bu, girişimciyim ben. (Gülüşmeler) diye olaya dalıyor bir anda adam. Bende yaptım aynı şeyi çünkü ben bir anda webrazzi fikir geldi evet tut tut voleyi vurduk karıcım diye böyle hemen domaini alalım hosting çok paraymış olsun şirkete yatırım kaç para? 80 dolar (Gülüşmeler) Yatırımcıyım ben. Şimdi o yüzden böyle bir eğilim var şirket kuran herkes gidiyor önce böyle bir eğer biliyorsa basecampten proje yönetimini alıyor ekip 2 kişi ama online yapıcaz proje yönetimini yani böyle şeyler yapılıyor. Şimdi burada böyle bir potansiyelde var o da ayrı bir konu yani bu potansiyel çünkü girişimcilerin o ilk gazı şimdi bu kötü birşey olarak söylemiyorum bunu aslında doğrusuda bu ne kadar güzel çünkü işe küçükte olsa bir yatırım yaptığınız zaman ciddi bir hal alıyor ve girişim haline geliyor. Espiriyle karışık anlatıyorum ama benim önem verdiğim bir konu ve Türkiye de bu tür servisler olmadığı için de.. Arda Kutsal: Benimde sorum esasında burada software as a services hikayesi yani normal de hep şöyle bakıyorum bizim en azından ben o şirkette olmadığım sürede excel ve world le yapılan işleri ortak yapabildiğimiz ve güvenle herhangi bir data kaybı olmadan ya da kolay search edebileceğimiz şekilde yapmak fikri ama burada işte freshbook u Türkiye de yapmak freshbook a bir Türkçe eklenti yaptığınızda, yapıldığında ya da o potansiyel görünüp. Birebir rakip olmanın çok zor olduğu bir alan değil mi ? Böyle birşeye yatırım yapıp sonrasında.. Arda Kutsal: Freshbook'u kimler biliyor? 5 kişi falan, rakiple alakası yok yani. Şuanda freshbook un Türkçe versiyonu olsaydı size bir riski yoktu yani. Zaten bütün salonda 6-7 kişi falan biliyordu. İzleyici: Problem değil diyorsunuz. Arda Kutsal: Yani konuştuğumuz alan şey yani, basecamp i kimler biliyor? Onu da 20 kişi falan var. Yani o yüzden rekabet o safhaya gelmedi daha. Yani grup satın almada rekabet var evet private shopping te rekabet var eticarette rekabet var ama bunlarda rekabet Dünyayla bile yok yani. İzleyici: Peki çok kısa birşey daha ekliyeceğim. Tabi bütün bu modellerde gördüğüm kadarıyla sonuçta belli bir kısma kadar bedava kullanıyorsunuz ya da işte bir trial dönemi var. Arda Kutsal: fremium diye benim çok sevdiğim bir model var fred wilson diye benim çok sevdiğim bir yani yatırımcıdır aynı zamanda aynı zamanda blog da yazar. Bence okuyabilirsiniz yazılarını tavsiye ederim fred wilson. Fremium onun kullandığı bir terminolojiydi yani free var premium seçeğide var birleştirdik fremium dedik adına güzel bir modeldir yani bütün bu servisleri isimlendirirken fremium demek kolayımıza geliyor. Ne yapıyorsunuz? 1 kullanıcı proje yönetimi free ikinci kişi gelecekse ay da veriyorsun işte 3 dolar 5 dolar neyse ve şuanda orada çok hızlıca aklıma çünkü bu çok hızlıca aklıma gelmedi şuanda ama bu tür rakamlarla çok ciddi ciroların döndüğü Dünya da zaten varda Türkiyede de var aslında bu işi yaparak değil genel olarak microtransaction larla para kazanan birçok şirket var. İzleyici: Sadece şunu sorucam ben, ben şahsen böyle fikirlerim var ama sonuçta benim kodlama gibi bir yeteneğim yok ve böyle bir yatırım demekte atıyorum 3-6 ay arası project management olarak bakarsanızda nereden baksanız 2 programcıyla 50-100 bin tl arası bir yatırım demek. Ya da var olan bir ekiple entegre olmak demek -ki o var olan ekibin konsantre olmadığı bir iş olması biraz sıkıntılı. Arda Kutsal: Böyle işler genelde şöyle olmuyor yani burada Arda Kutsal konuştu bunu duyduk aa süpermiş bunu yapalım biz ya bende düşünmüştüm hadi bakalım yapalım diyip ekip buluyım ona yazdırıyım yani zaten bu öyle olmuyor ve olmaz bu proje şöyle olur siz yazılımcısınızdır bunu başlarsınız kendi kendinize kodlamaya bir arkadaşınız vardır o da UI designer dır o da onu yapar falan sonra bunu ortaya çıkartırsınız. İşte atıyorum burakla konuşursun, benimle, biriyle konuşursunuz birşekilde belli bir destek alır almaz veya yardımcı olunur bazı konularda bu iş öyle yürür yani siz kendinizde bunu yapabilirsiniz tabi ki ama o birazcık fantazi. He bunu yapmaya karar verdim ben bunu modelledim sonra ben bunu outsource bir hintliye yaptırırım olmaz o işe girmeyin. Mesela başka bir işe giricekseniz ve buna para yatıracaksanız evet o zaman şapkanızı önünüze koyarsınız benim ne kadar bütçem var? Ben internete girmek istiyorum bütçemde bu kadar, iş fikirlerinizde bunlar yaparsınız fizibilitenizi.. hangisine paranız yetiyorsa hangisinde başarı şansınız yüksekse o işe girersiniz. Burak Büyükdemir: Son soruyu alıyoruz. İzleyici: Arda bey merhaba, bu sanallaştırma konusunda benim şahsi olarak yaptığım yaklaşık temmuzun ortasından beri geliştirdiğim bir proje var fakat bunun için belli bir yatırım almam gerekiyor. Arda Kutsal: Yazılımı siz mi yapıyorsunuz? İzleyici: Ben daha çok iş akışını ve proje tanımını oluşturuyorum. Tek başına bireysel bir proje olduğu için hani daha yazılım kısmına geçemedim. Ancak süreçler ve gereksinimleri toplamakla geçirdim. Aslında ben yazılım tarafında değilde sunucu tarafında bilgi sahibiyim. Fakat hani maliyetlere bakılınca ciddi maliyetler var hani birkaç yazılımcı tutmak lazım, iyi bir databasecinin olması lazım hani azıcık içerik almak lazım bunlara dışarıdan. Nereden baksanız toplayınca 150 bin euroya yakın masraflar çıkabiliyor ve bunların çalışabileceği ofise ve bilgisayarlara ihtiyacınız var. Bu durumda nasıl bir yatırım almak lazım? Yani nasıl bir teşvik içinde olmak lazım? Arda Kutsal: Sanallaştırma konusunda bir proje yapmak istiyorsunuz? Bu sunucu sanallaştırma mı? İzleyici: Daha çok turizm işletmeleri için, turizm işletmelerinde belli başlı rezarvasyon programlarında sıkıntılar var bakım süreçleri çok uzun ve masraflar aynı zamanda dar sezonlar olduğu için 4 aylık 5 aylık bir problem çıktığı zaman 2-3 gün bilgisayarlarını kapatmak zorunda kalıyorlar veya çok apar topar insanları acil bir şekilde getirip.. Arda Kutsal: Okey, neyi sağlıyor bu yazılım? Bu bir yazılım mı başka birşey mi ? İzleyici: Bu bir servisler bütünü esasında hani gerek süreçler var gerek.. Arda Kutsal: Peki yazılım mı geliştirilecek? İzleyici: Tabi yazılım geliştirilecek. Arda Kutsal: Buna yatırım bulmanız çok zor sizin. Nedeni şu çünkü ortada bir yazılım yok zaten. Yani siz bunu düşünüyorsunuz böyle birşey olsa iyi olur diyorsunuz zaten şimdi Turizm şirketlerine yazılım sunan birçok şirket var. Yani o adama buna kim yatırım yapar? Ya hakikaten bu sektöre birazcık olan bir kişi diyicek ki aa tamam ya yapalım böyle birşey yazılımcıda alalım diyicek. Ya da o tür bir şirkete almanız lazım bunu zaten kendi know-how'ı vardır yapar. Onun için burada sıkıntı orada doğuyor genelde bahsettiğim şeyler bunlar. Bana da çok oluyor yani arda bey acayip bir fikrimiz var yatırım alsak acayip yapıcaz.. nedir fikriniz? Mobil bir uygulama olacak şu olacak bu olacak. Siz yazılımcı mısınız? Hayır değilim.. Abi o zaman ben sana niye yatırım yapıyım ki? O zaman sonuçta orada bir sıkıntı var işte. Şimdi bunu gerçekten girişimciler başarılı örneklere baktığınızda burada hakikaten gerçekten çok başarılı girişimciler var vs. Yani hepsinin ortak şeyi şu; Yaptılar işi. Yani bir yerinden başladılar şuanda anlattığınız projeyi ben mesela daha ortada birşey yok yani boşluk konuşuyoruz şu olur; Siz dersiniz ki ben işte turizimciyim şu yazılımlara ben destek veriyorum yaptığım çalışmada bana şunu yaparsak şu kadar kişiye ulaşacağımızı söylüyor derseniz o zaman bir ihtimal. Ama genel hatlarda burakta çok fazla bu tür fikir, proje vs. Geliyor sıkıntının özü bu yani size yatırım yapıcak insanların bu arada dipnot geçiyim Türkiye de yatırım pazarıda çok gelişti yani biz hep diyorduk ya melek yatırımcı gerekiyor vs. Geldi onlar var şuanda yani bugün Türkiye de ihtiyaç olan projeye eğer 50 ila 150 bin dolar ilk tur için paraya ihtiyacınız varsa bunu bulmak o kadar kolay ki şuanda sadece proje elle tutulur birşey olsun. Yani bugün 50 ile 150 bin doları verebilecek ben size şuanda başlasam 90 kişi sayarım yani onun için mümkün kısacası çalışmak lazım. Ama bilmediğiniz bir konuya know-how ınız yoksa girmek için girmemek gerekiyor.